Ülkemizde mevsimlik tarım işçileri (MTİ) ve
ailelerinin zorlu yaşamlarının haber değeri genellikle başlarına gelen ölüm
olayları ile ancak 3.sayfa haberi olarak ölçülüyor. Oysaki aslında sorunun
kökeninde vahim bir halk sağlığı boyutunun yer aldığı bu haberlerde ne yazık ki
“ıskalanmış” oluyor. Trafik kazası, tarım ilacından zehirlenme, yılan veya
akrep sokması gibi nedenlerle ölüm ve yaralanmaları 3.sayfa haberlerinde yer
alan bu “kurbanlar” aslında buna neden olan sorunlara farkındalık yaratılması
ve ilgili kurumların harekete geçirilmesi ile önemli ölçüde “kurban” olmaktan
çıkarılabilirler. Kanunen yasak olduğu
halde gebeyken çalışan/çalıştırılan, tetanoz gibi son derece basit bir aşıyı
yaptırmadığı için kendisi ve kimi zaman da bebeği ölen, en temel barınma ve
beslenme ihtiyaçlarını karşılayamayan, eğitim imkânı bulamayan ya da sekteye uğrayan,
sağlık hizmetine çeşitli nedenlerle başvurmayan/başvuramayan bireyler ile
onların çocuklarının sağlıksızlıkları “kader” değil ve bu sorunlara yönelik
olarak medyaya büyük görev düşüyor.
Yukarında
belirtilen sorunlar doğrultusunda dışarıya en fazla MTİ gönderen Güneydoğu
Anadolu Bölgesi hedef alınarak hazırlanan “Doğru ve Etkili Sağlık İletişimi
İçin Sağlık Haberciliği Eğitim Toplantısı”, 12-13 Aralık 2013 tarihinde
Şanlıurfa’da gerçekleştirildi. Harran Üniversitesi Tarımda İş Sağlığı ve
Güvenliği Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından düzenlenen ve Basın İlan Kurumu’nun
da destek verdiği eğitim toplantısına yerel medyanın yoğun ilgisi vardı. Mevsimlik
tarım işçileri (MTİ) ve ailelerinin sağlıklarını olumsuz yönde etkileyen
sorunlara farkındalık yaratılması, sağlıkları ile ilgili risklerin önlenmesi/azaltılması, hastalıkların önlenmesi
konularında medyanın sağlık haberlerini nasıl daha etkili ele alabileceğinin
tartışıldığı programda, uygulamalı “sağlık haberciliği” eğitimi verildi.
Toplantının
ilk günü Harran Üniversitesi Tarımda İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama ve
Araştırma Merkezi Müdürü ve Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı
Prof.Dr. Zeynep Şimşek, “Sağlıklı Yaşamanın Yolları ve Medya” konusunda bir
sunum yaptı. Şimşek, “Binyıl Kalkınma Hedefleri”ne değindi ve gelişmekte olan ülkelerde
her yıl ölen yaklaşık 14 milyon çocuğun üçte ikisinin ailelerinin
bilgilendirilmesi ve sağlıklı davranışın kazandırılması ile önlenebileceğinin
tahmin edildiğini belirtti. Hastalıkları önleyici davranışın “kültür” haline
gelmesi gerektiğini ifade eden Şimşek, ishal ve sıtma ile ilgili
hazırlanabilecek radyo spotları örnekleri verdi. Prof.Dr. Zeynep Şimşek daha
sonra “Tarım ve Hayvancılığa Bağlı Toplum Sağlığı Sorunları ve Yürütülen
Programları” aktardı.
İkinci
gün ise “Tarımla İlgili Bazı Faktörlerin Anne Karnındaki Bebeğe Etkileri”
konusunda bir sunum yapan Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve
Embriyoloji Anabilim Dalı Başkanı Doç.Dr.Mete Köksal, gebe tarım işçilerini ve
bebeklerini bekleyen tehlikelere dikkat çekti. Kanunen yasak olduğu halde
gebeyken tarlada çalışan kadınların alacakları/maruz kalacakları ilaçların
bebek için son derece riskli olduğunu (örn. körlük, işitme kaybı, ensefalit,
zekâ geriliği gibi sonuçlara neden olabilmesi) belirten Köksal, gebe
kalınmasına karar verildikten 3 ay önce aile hekimine başvurulması gerektiğini
ve gebelik boyunca en az 4 kez aile hekimine ya da kadın doğum uzmanına muayene
olunması gerektiğini belirtti. Şanlıurfa Bulaşıcı Hastalıklar Kontrol Programları Şube Müdürü Dr.Muharrem
Öncül de “tetanoz aşısı” ile ölümcül tetanoz hastalığından gebeyken yapılan 2 doz aşı ile
korunmanın mümkün olduğunu, aşı karnesinin saklanmasının önemini aktardı.
Programın
ikinci günü öğleden sonra ise Prof.Dr.Zeynep Şimşek ile birlikte hazırladığımız
“Doğru ve Etkili Sağlık İletişimi İçin Sağlık Haberciliği-Programcılığı
Rehberi”*doğrultusunda
“Örneklerle Sağlık Haberciliği” başlıklı sunumu yaptım. Son olarak da yerel
medya mensuplarına “MTİ kadınların gebe sağlığı ve tetanoz aşısı” ile ilgili
haber yazma eğitimini gerçekleştirdik. Hazırlanan bu rehber ile öncelikli
olarak MTİ ve ailelerinin sağlık sorunlarına yönelik olarak doğru ve etkili bir
sağlık iletişimi için sağlık haberlerinin niteliği, bu haberlerin
hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken unsurlar ve medyanın kamunun sağlık sorunlarına
yönelik bilgilendirme işlevinin yerine getirilmesini ele alıyor. Ulusal
basınımızın da halk sağlığı ve insan hakları açısından bu son derece önemli
konuya yer vermesi, farkındalık yaratarak sosyal değişim çabasına katkıda
bulunması dileğiyle…
Kaynaklar
Zeynep Şimşek “Mevsimlik Tarım İşçilerinin ve
Ailelerinin İhtiyaçlarının Belirlenmesi Araştırması 2011”, Harran Üniversitesi
Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı ve UNFPA, Şanlıurfa, Nisan 2012.
Zeynep Şimşek ve İnci Çınarlı, Doğru ve
Etkili Sağlık İletişimi İçin Sağlık Haberciliği-Programcılığı Rehberi, “Tarımda
İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, No.4, Aralık
2013.
Zeynep Şimşek, “Sağlıklı Yaşamanın Yolları ve
Medya” başlıklı sunum, Doğru ve Etkili Sağlık İletişimi İçin Sağlık Haberciliği
Eğitim Toplantısı, 12-13 Aralık 2013, Şanlıurfa.
* Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu
UNFPA işbirliği, Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Hollanda
Büyükelçiliği ve Toros Tarım katkılarıyla yürütülen ‘TUR5R21A’ no’lu Mevsimlik
Tarım İşçileri ve Ailelerinin Sağlığını Geliştirme Ülke Programı kapsamında
hazırlanmıştır.